بررسی ویژگیهای زبانی و سبکی بهارستان جامی

چکیده نورالدین عبدالرحمن بن احمد بن محمّد، معروف به جامی(23 شعبان817 – 17 محرم 898 ه .ق) ملقّب به خاتم الشّعرا ، در شعر سرآمد گویندگان دور? تیموری و در نثر، صاحب قلمی شیوا بود. وی اصلاً از محلّ? دشت اصفهان بود، در خرجرد یکی از روستاهای جام خراسان به دنیا آمد و بعدها به قصد علم اندوزی به همراه پدر خود، به هرات رفت و در همان جا در هشتاد و یک سالگی درگذشت. کتاب بهارستان یکی از آثار نفیس جامی است که وی قسمتی از آن را به پیروی از گلستانِ سعدی نگاشته است. این کتاب شامل هشت روضه است که در هر بخش، حکایاتی از اولیاءالله و بزرگان صوفیه، شعرا، حکما و پادشاهان نقل شده و سال تألیف آن 892 هجری بوده است. نثر آن به شیو? مسجّع و آمیخته به نظم است و غالباً مشتمل بر مطالب اخلاقی عالی و دستورهای سودمند برای زندگی می باشد. بهارستان بیش از آنچه انتظار می رود متمایل به سادگی است و شاید یکی از علل آن، اختصاص کتاب به تعلیم فرزند نوآموز مولّف، ضیاءالدین یوسف، باشد. برخی ویژگیهای نگارشی و ادبی بهارستان عبارتند از: استشهاد به آیات قرآن کریم، استفاده از احادیث و روایات مذهبی، استفاده از امثال و حِکَم، صنایع بدیعی از قبیل: جناس و تضاد و انواع تشبیه، کاربرد قواعد نادر دستوری، استناد به اشعار عربی و فارسی و اشتمال کتاب بر لغات و ترکیبات زیبای فارسی. این تحقیق به منظور بررسی ویژگیهای زبانی و سبکی بهارستان و بر اساس متن تصحیح شد? کتاب به کوشش دکتر اسماعیل حاکمی صورت گرفته و بر این اساس ، تحقیق حاضر در یک مقدمه و هفت فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول، مباحث آوایی شامل: ابدال، حذف و افزایش واجها بررسی شده است. در فصل دوم به مقولات صرفی (فعل، اسم، صفت، ضمیر، قید، حرف و شبه جمله ) توجّه شده است. فصل سوم به ویژگیهای نحوی اثر اختصاص دارد. در فصل چهارم تأثیرات زبان عربی بر متن، شامل کاربرد مفردات، ترکیبات، جملات عربی و آیات، احادیث، اشعار و امثال و حِکَم عربی بیان می شود. فصل پنجم به سطح لغوی اختصاص دارد. در فصل ششم، سطح ادبی متن بررسی شده است و فصل هفتم به بررسی محتوایی اثر، به اختصار می پردازد. روش کار در این تحقیق، بر اساس مطالعات کتابخانه ای بوده و در جای جای، نتایج مطالعات به صورت داده های آماری بیان شده است. کلمات کلیدی: سبک شناسی، تاریخ زبان فارسی، نثر فارسی قرن نهم، آواشناسی، صرف و نحو فارسی، لغت.